داروی گیاهی یا داروی شیمیایی؟ کدامیک بهتر است

به عنوان یک فارماکولوژیست و کسی که مدتها در مورد خواص داروهای شیمیایی مطالعه داشته ام منطقاً باید از طرفداران داروی شیمیایی باشم. اما اینگونه نیست، با وجود علاقه و اعتقاد به بسیاری از داروهای شیمیایی من از طرفداران داروی گیاهی هستم. این گیاهان زیبا و دوست داشتنی سلامتی را برای ما به ارمغان می آورند.

داروی گیاهی دوست خوب سلامتی

با اطمینان به شما می گویم که داروی گیاهی برای درمان بیماری ها اثر بخش است. همیشه شنیده اید که گفته می شود کسانی که میزان میوه و سبزیجات بیشتری مصرف می کنند از سلامت قلبی عروقی بیشتر، میزان پائین تر کلسترول، میزان کمتر ابتلا به دیابت، میزان کمتر ابتلا به سرطان ها و میزان کمتر ابتلا به بسیاری از بیماری ها برخوردارند. آیا تا به حال از خود پرسیده اید چرا؟؟ غیر از این است که این گیاهان دارای اثرات شفا بخش هستند؟؟ و حقیقت هم همین است. گیاهان اطراف ما دارای اثرات شفا بخش هستند و باید قدر آنها را بدانیم و از آنها استفاده کنیم.

چرا داروی گیاهی

اینکه گفته می شود داروی شیمیایی موثرتر از داروی گیاهی است اولاً به این علت است که این داروها میزان مشخصی از ماده موثره را به بدن ما می رسانند. به معنای دیگر اگر بتوانیم میزان کافی از ماده موثره یک گیاه را به بدن خود برسانیم، بیماری ما با داروی گیاهی نیز قابل درمان خواهد بود. یادتان باشد آسپرین، محبوب ترین قرص دنیا، منشاء گیاهی دارد.

دلیل دیگر موثر بودن داروی شیمیایی نسبت به داروی گیاهی این است که میزان ماده موثره در گیاهان دارویی بسته به منطقه کشت، آبدار بودن یا کم آب بودن، نحوه خشک کردن و نگهداری می تواند متفاوت باشد. بنابراین اگر بتوانیم با توصیه یک متخصص طب سنتی میزان ماده موثره مناسب را به بدن برسانیم، خواهیم دید که داروی گیاهی قادر است بیماری های ما را درمان کند.

طرز مصرف داروی گیاهی

توصیه ای که به شما می کنم این است که مصرف داروی گیاهی را با میزان توصیه شده شروع کنید و اگر اثر مطلوبی ندیدید مقدار آن را کمی بالاتر ببرید. مثلاً اگر توصیه شده است که روزانه یک قاشق چایخوری از یک گیاه را دم کرده و به مدت دو هفته مصرف کنید، با این مقدار شروع کرده و اگر پس از گذشت چند روز اثری ندیدید می توانید مقدار را به روزی 1.5 قاشق افزایش دهید. طبق تجربه، اثرات جانبی غیر مترقبه ای با این افزایش اتفاق نخواهد افتاد، زیرا ماده موثره موجود در گیاهان آنقدر نیست که باعث عوارض جانبی خاصی شود.

البته عکس این حالت هم داریم که شما بیشتر از مقدار مورد نیاز مصرف کرده باشید. مثلاً برای آرامبخشی به شما بادرنجبویه (خرید بادرنجبویه)توصیه شده و شما می بینید بعد از مصرف آن خیلی بی حال می شوید. این یعنی مقدار ماده موثره برای شما زیاد است. در این شرایط بهتر است میزان مصرف را مقداری کم کنید. برای اینکه ماده موثره گیاه حفظ بماند سعی کنید داروی گیاهی را در ظروف تیره سربسته و در جای خنک و تاریک نگهداری کنید تا ماده موثره آن حفظ شود.

حساسیت به داروی گیاهی

یادتان باشد اگر پس از حدود نیم ساعت از مصرف یک داروی گیاهی اثرات حساسیت یا واکنش هایی مثل سرگیجه، تهوع، کهیر، سردرد، دل درد، واکنش های تنفسی و … در خود احساس کردید، مصرف آن را ادامه ندهید. چون احتمالاً شما به آن حساسیت دارید. اگر دیدید واکنش بدنتان خیلی شدید است به درمانگاه مراجعه کنید. هر انسانی می تواند به  هر چیزی حساسیت داشته باشد و این منحصر به داروی گیاهی نیست و اینکه بعضی در تمامی تریبون ها می گویند داروهای گیاهی دارای عوارض هستند نه تنها صحیح نیست که غلط هم هست. درمان با گیاهان دارویی جزو کم عارضه ترین و بهترین درمانهاست.

دقت کنید، این را به عنوان یک اصل به یاد داشته باشید که مصرف داروی گیاهی در حاملگی ممنوع است. مگر اینکه متخصص زنان اجازه مصرف آن را داده باشد. مادر من همیشه حرفهایی از مادربزرگش نقل می کند که توصیه می کرده مادران باردار از مصرف زرشک بپرهیزند. جالب است بدانید منابع زیادی مصرف ریشه زرشک و حتی میزان بالای خود زرشک را در زمان بارداری توصیه نمی کنند. در اینجا نام چند گیاه مضر در بارداری را یاد آوری می نمایم: فلوس، کدو، جعفری، کرفس، گل هزار چشم، نعناع کوهی، سُداب، افسنطین، قهوه، و چندین و چند داروی دیگر.

به یاد داشته باشید که از مصرف همزمان داروی گیاهی و داروی شیمیایی خودداری کنید. چون ممکن است با هم تداخل داشته باشند. ضمناً به یاد داشته باشید چند داروی گیاهی را با هم مصرف نکنید و سعی کنید اگر از تداخل آنها اطلاعی ندارید بین آنها یک فاصله حداقل 2 ساعته بگذارید. به علاوه وقتی هم از داروی گیاهی و هم شیمیایی استفاده می کنید حتماً آن را با پزشک خود در میان بگذارید.

دم کرده یا جوشانده

گاهی پرسیده می شود که دم کرده بهتر است یا جوشانده؟؟ اول باید توضیحی بدهم که تفاوت این دو در چیست. دم کرده یعنی آب جوش را روی گیاه بریزیم و آن را به مدت تقریباً 15 تا 20 دقیقه رها کنیم تا ماده موثره گیاه خارج شده و سپس آن را صاف کنیم و میل کنیم. ولی جوشانده  یعنی گیاه را در آب جوش ریخته و اجازه دهیم حدود 15 تا 20 دقیقه بجوشد. هر دوِ این روش ها خوب است اما برای گرفتن اثر از ساقه و ریشه روش جوشاندن بهتر است چون ماده موثره بهتر خارج می شود. ولی در مورد برگها و گل ها روش دم کردن کافی است. یادتان باشد، در هنگام دم کردن اگر دمای آب مقداری از جوش کمتر باشد بهتر است، مثلاً حدود 90 درجه.

ترشی انداختن گیاهان

پرسیده می شود آیا ترشی انداختن گیاهان باعث از بین رفتن خواص آن نمی شود؟؟ پاسخ این است که خیر، گاهاً حتی وقتی ترشی یک گیاه را می اندازیم باعث می شود همه ماده موثره آن خارج شود و این خوب است. از آن گذشته ترشی ماندگاری بالایی دارد.

چگونه ضماد درست کنیم

گاهی پرسیده می شود چگونه ضمادها، مرهم ها و یا کمپرس های گیاهی را درست کنیم؟؟ شما باید ماده موثره گیاه را به طریقی خارج کنید و بعد آن را با پارچه ای روی موضع بگذارید. ماده موثره را می توان با جوشاندن، دم کردن، له کردن، سائیدن و روشهای دیگر خارج نمود. سپس پارچه ای را به آن آغشته کرده و به عنوان ضماد یا کمپرس استفاده نمود. شما می توانید پس از خروج ماده موثره اجازه دهید با حرارت ملایم ماده موثره غلیظ شود. کمی روغن یا چربی حیوانی به آن اضافه کنید و پس از تبخیر کامل آب به صورت مرهم استفاده نمائید.

همیشه سلامت و بهروز باشید.
نگارنده: دکتر رضا دهقانی، فارماکولوژیست و استاد دانشگاه